سودابه جعفری مدیر مسئول
فرار مغزها در ایران یکی از جدی‌ترین چالش‌های پیش روی کشور در دهه‌های اخیر بوده. این پدیده که هر ساله تعداد زیادی از نخبگان علمی، متخصصان و دانشجویان را به کشورهای دیگر می‌کشاند، نه تنها به معنای از دست دادن سرمایه انسانی ارزشمند است، بلکه نشانه‌ای از ضعف ساختاری در مدیریت و برنامه‌ریزی کشور محسوب می‌شود. با این حال، این بحران می‌تواند به فرصتی برای بازنگری در سیاست‌ها و حرکت به سمت ایجاد تحول بدل شود.
مشکلات اقتصادی و محدودیت‌های اجتماعی اصلی‌ترین دلایلی هستند که نخبگان ایرانی را به ترک کشور ترغیب می‌کند. افزایش نرخ تورم، کاهش ارزش پول ملی، نبود فرصت‌های شغلی متناسب با تخصص و عدم اطمینان به آینده، جوانان را نسبت به زندگی و پیشرفت در کشورشان ناامید کرده و از سوی دیگر نبود آزادی‌های اجتماعی و فرهنگی و احساس بی‌عدالتی به این ناامیدی دامن می‌زند.
افزایش مشکلات اقتصادی به دلیل تحریم‌ها و سوءمدیریت، فضای نامناسبی برای رشد و نوآوری ایجاد کرده و در چنین شرایطی، بسیاری از افراد مستعد ترجیح می‌دهند که آینده خود را در کشورهایی جست‌وجو کنند که فرصت‌های بهتری برای رشد و پیشرفت فراهم می‌آورند.
فرار مغزها به شکلی مستقیم و غیرمستقیم اثرات مخربی بر توسعه اقتصادی و اجتماعی ایران دارد. از دست دادن نیروی کار ماهر و نخبگان علمی موجب کاهش بهره‌وری، افت نوآوری و کمبود نیروی انسانی متخصص در صنایع کلیدی می‌شود. این مسئله می‌تواند چرخه‌ای معیوب ایجاد کند که در آن کاهش فرصت‌ها و امکانات داخلی باعث مهاجرت بیشتر و در نتیجه کاهش بیشتر توانایی‌های کشور می‌شود.
در حالی که فرار مغزها تهدیدی جدی برای آینده ایران است، این بحران می‌تواند فرصتی برای تحول در سیاست‌ها و نگاه کشور به سرمایه انسانی باشد.
بدین منظور یکی از گام‌های اساسی برافراشتن پرچم رواداری است.
رواداری به معنای پذیرش تفاوت‌ها و ایجاد فضایی که در آن افراد با هر پیشینه‌ای احساس امنیت و احترام کنند.
در این چارچوب ایجاد ثبات اقتصادی و فراهم کردن فرصت‌های شغلی پایدار یکی از مهم‌ترین عوامل برای جلوگیری از مهاجرت نخبگان است.
ایجاد فضایی باز برای بیان عقاید و ایده‌ها، حمایت از حقوق شهروندی و احترام به تنوع فرهنگی می‌تواند اعتماد نخبگان را به سیستم حاکم افزایش دهد.
فرار مغزها پدیده‌ای است که تأثیرات عمیق و بلندمدتی بر آینده ایران دارد، اما این بحران می‌تواند به فرصتی برای تغییر رویکرد و اصلاح سیاست‌ها بدل شود.
ایران با پذیرش تنوع و رواداری و تمرکز بر توسعه اقتصادی، اجتماعی و علمی، نه تنها می‌تواند نخبگان خود را حفظ کند، بلکه به مرکزی برای جذب استعدادها در خاورمیانه تبدیل شود.
حرکت به سوی این هدف نیازمند اراده سیاسی قوی، برنامه‌ریزی دقیق و همکاری همه‌جانبه میان دولت، جامعه مدنی و بخش خصوصی است. تنها با چنین تلاشی می‌توان آینده‌ای روشن‌تر برای ایران و نسل‌های آینده ترسیم کرد.
