رشد ۲۷ درصدی در ۹ سال

مرکز آمار و اطلاعات راهبردی وزارت کار، تعاون و رفاه اجتماعی به تازگی گزارشی را منتشر و وضعیت زنان سرپرست خانوار در کشور را طی سال های ۹۰ تا ۹۸ ارزیابی کرده است. طبق این گزارش، جمعیت کشور از سال ۹۰ تا ۹۸  حدود ۱۰ درصد افزایش یافته و از ۷۵ میلیون نفر به ۸۳ میلیون رسیده اما تعداد زنان سرپرست خانوار با رشد ۲۷ درصدی، از ۲٫۷ میلیون به ۳٫۵ میلیون نفر رسیده است.

۴۰ درصد افزایش خانواده های تک نفره !

اما نکته قابل توجه، افزایش تعداد خانواده های تک نفره زنانه یا همان زنان خود سرپرست است. تعداد این گروه از زنان سرپرست خانوار با ۴۱ درصد افزایش به یک میلیون و ۴۶۱ هزار و ۳۱۱ نفر رسیده است. نکته دیگر این که، اگرچه در سال ۹۰ تعداد زنان خود سرپرست ۳۷٫۳ درصد کل زنان سرپرست خانوار بود اما این نسبت در سال ۹۸ به عدد ۴۱٫۵ درصد رسیده است.

وضعیت استان ها چگونه است؟

در این گزارش وضعیت استان ها هم نکات قابل توجهی دارد. مثلا میانگین نسبت زنان سرپرست خانوار به کل سرپرستان خانوار در کشور ۱۳٫۷ درصد است اما در برخی استان ها، آمار موجود با میانگین، فاصله چشمگیری دارد. استان های سیستان و بلوچستان و گیلان با نسبت ۲۰ درصد، بیشترین نسبت زنان سرپرست خانوار را دارند و بعد از آن هم استان های همدان، خراسان جنوبی، چهارمحال و بختیاری، خراسان شمالی، زنجان، اردبیل و خراسان رضوی دیده می شود. در طرف دیگر هم، استان های آذربایجان غربی، کردستان، هرمزگان، یزد، بوشهر و مرکزی کمترین آمار را دارند و نسبت زنان سرپرست خانوار در آن ها پایین تر از میانگین کشوری است.

آمار قابل تامل در خراسان جنوبی

بررسی آمارهای مربوط به نسبت زنان خودسرپرست به کل زنان سرپرست خانوار هم قابل تامل است. در حالی که میانگین کشوری این نسبت در سال ۹۸، عدد ۴۱٫۵ را نشان می دهد، در استان خراسان جنوبی ۷۲ درصد زنان سرپرست خانوار، خودسرپرست و تک نفره هستند. این نسبت در یزد و گیلان هم ۶۲ درصد و در خراسان های شمالی و رضوی نیز به ترتیب ۴۲٫۵ و ۴۰٫۱ درصد است. کمترین نسبت هم مربوط به خوزستان و هرمزگان است.

وضعیت اشتغال یا بیکاری

درباره وضعیت اشتغال و بیکاری این زنان هم اطلاعاتی ارائه شده؛ از جمله این که جمعیت شاغل زن سرپرست خانوار طی  این سال ها ۲۳٫۱ درصد افزایش یافته است. همچنین نرخ مشارکت اقتصادی زنان در سال ۹۸ برای زنان سرپرست خانوار ۱۲٫۵درصد و برای زنان خودسرپرست ۸٫۸ درصد بوده و نرخ بیکاری آن ها نیز به ترتیب ۵٫۱ و ۶٫۵ درصد برآورد شده است. درباره بیکاری زنان سرپرست خانوار باید به این نکته هم اشاره کرد که استان های بوشهر، البرز، سیستان و بلوچستان، مازندران و چهارمحال و بختیاری وضعیت ضعیف تری از میانگین کشوری داشته اند و البته در بسیاری از استان ها از جمله خراسان های رضوی و جنوبی، نرخ بیکاری جمعیت فعال، صفر بوده است.

ناشی از فوت، طلاق یا مجرد ماندن

این گزارش حاوی اطلاعات مهم دیگری هم هست که چرایی سرپرست خانوار بودن این ۳٫۵ میلیون زن را مشخص کرده است. طبق این آمار، ۷۵٫۲ درصد این زنان به دلیل فوت همسر، سرپرست خانوار شده اند و ۱۰٫۱ درصد هم با وجود داشتن همسر چنین مسئولیتی بر دوششان قرار گرفته است. همچنین ۱۰٫۸ درصد آن ها زنان مطلقه هستند و ۳٫۹ درصد دیگر هم دخترانی که هرگز ازدواج نکرده اند.    

 گفت و گو با دکتر شهلا کاظمی پور، جمعیت شناس خطری که احساس می شود

این که افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار، چه پیام ها و پیامدهایی دارد، سوالی است که پاسخ آن را از دکتر شهلا کاظمی پور، استاد جمعیت شناسی پیگیری می کنیم. او می گوید: افزایش تعداد زنان سرپرست خانوار به خودی خود یک مسئله اجتماعی نیست چرا که به دلایل مختلفی از جمله فوت مردان به وجود می آید و عوامل دیگری مثل مهاجرت برای تحصیل و شغل یا تصمیم شخصی به ادامه زندگی مجردی هم از عوامل آن است. وی می افزاید: این موضوع زمانی نگران کننده خواهد بود که زنان سرپرست خانوار توان مالی اداره زندگی خود و فرزندانشان را نداشته باشند و شرایط اقتصادی شان به زیر خط فقر کشیده شود یا این که تصمیم به زندگی مجردی، با بروز آسیب های اجتماعی مانند بی بندو باری و روابط نامتعارف همراه شود.

به گفته این استاد دانشگاه، در صورت وجود حمایت های لازم از زنان سرپرست خانوار و همچنین ایجاد انگیزه و شرایط مناسب برای تشکیل خانواده، می توان مانع بروز آسیب ها و نگرانی ها در این حوزه شد.این نگرانی زمانی تشدید می شود که بدانیم طبق گزارش آماری منتشر شده، حدود ۴۰ درصد زنان سرپرست خانوار در دهک های پایین قرار می گیرند و ممکن است بدون حمایت های کافی، توان مقابله با مشکلات اقتصادی را نداشته باشند.