در دنیای امروز، بحران‌های زیست‌محیطی و تغییرات آب‌وهوایی به عنوان چالش‌های بزرگ جهانی مطرح شده‌اند. افزایش گرمایش زمین، کاهش منابع طبیعی و ناپایداری در استفاده از سوخت‌های فسیلی، به وضوح نشان می‌دهد که استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر به ویژه انرژی خورشیدی، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر برای آینده است. نیروگاه‌های خورشیدی به عنوان یکی از مهم‌ترین راهکارها برای تأمین انرژی پایدار، هم از منظر محیط‌زیستی و هم از لحاظ اقتصادی و اجتماعی نقشی حیاتی ایفا می‌کنند.نیروگاه‌های خورشیدی به عنوان منابع پاک و بی‌پایان انرژی، به دلیل عدم تولید گازهای گلخانه‌ای و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، از اهمیت بالایی برخوردارند. با افزایش دسترسی به فناوری‌های خورشیدی و کاهش هزینه‌های تولید این تجهیزات، نیروگاه‌های خورشیدی به راهکاری مقرون به صرفه برای کشورهای مختلف تبدیل شده‌اند. این نیروگاه‌ها به ویژه برای کشورهایی با تابش آفتاب فراوان، مانند ایران، پتانسیل بزرگی برای تأمین انرژی دارند.
یکی از مشکلات اصلی انرژی‌های فسیلی، محدودیت منابع آنها و وابستگی کشورها به واردات انرژی است. استفاده از انرژی خورشیدی نه تنها به کاهش این وابستگی کمک می‌کند، بلکه با استفاده از منابع بومی انرژی، امنیت انرژی را بهبود می‌بخشد. نیروگاه‌های خورشیدی می‌توانند در مناطق روستایی و کم‌برق نیز به کار گرفته شوند و دسترسی به انرژی را برای مناطق دورافتاده تسهیل کنند.
توسعه نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند باعث ایجاد فرصت‌های شغلی فراوانی در بخش‌های مختلف، از تولید تجهیزات گرفته تا نصب و نگهداری نیروگاه‌ها، شود. این صنعت می‌تواند به رشد اقتصادی پایدار کمک کرده و از وابستگی به منابع محدود و ناپایدار سوخت‌های فسیلی جلوگیری کند.
استقبال سرد کشاورزان از نیروگاه‌های خورشیدی
با این حال، توسعه نیروگاه‌های خورشیدی با چالش‌هایی نیز روبروست. هزینه‌های اولیه سرمایه‌گذاری، نبود آگاهی عمومی و نیاز به زیرساخت‌های مناسب از جمله این موانع هستند. اما با افزایش حمایت‌های دولتی، ارائه تسهیلات مالی و آگاهی‌بخشی به جامعه، می‌توان این چالش‌ها را پشت سر گذاشت.
عدم استقبال کشاورزان از احداث نیروگاه‌های خورشیدی می‌تواند به دلایل مختلفی مرتبط باشد که برخی از آنها شامل موارد زیر هستند:
۱٫ هزینه اولیه بالا: سرمایه‌گذاری اولیه برای نصب نیروگاه‌های خورشیدی ممکن است برای بسیاری از کشاورزان سنگین باشد. حتی با وجود تسهیلات و وام‌ها، هزینه‌های اولیه تجهیزات و نصب می‌تواند بازدارنده باشد.
۲٫ نبود آگاهی و دانش فنی: بسیاری از کشاورزان ممکن است از مزایای بلندمدت نیروگاه‌های خورشیدی یا فناوری‌های مربوط به آن آگاهی نداشته باشند. علاوه بر این، فقدان دانش فنی برای نگهداری و بهره‌برداری از این سیستم‌ها می‌تواند آنها را مردد کند.
۳٫ عدم اطمینان به بازدهی و سوددهی: برخی از کشاورزان ممکن است نسبت به بازگشت سرمایه و سودآوری بلندمدت این نیروگاه‌ها تردید داشته باشند، به ویژه اگر تجربه‌ای در این زمینه نداشته باشند.
۴٫ محدودیت‌های زیرساختی و اجرایی: در بسیاری از مناطق روستایی، نبود زیرساخت‌های مناسب، مثل شبکه برق قابل اتصال یا عدم حمایت کافی از سوی دولت، باعث می‌شود کشاورزان برای سرمایه‌گذاری در انرژی خورشیدی تردید داشته باشند.
۵٫ محدودیت‌های زمین و منابع: زمین کشاورزی برای کشاورزان اهمیت حیاتی دارد و آنها ممکن است از اختصاص بخشی از زمین‌های زراعی خود برای احداث نیروگاه خورشیدی اکراه داشته باشند. از طرفی، منابع آب و نیازهای دیگر ممکن است اولویت بیشتری نسبت به تأمین انرژی برایشان داشته باشد.
۶٫ حمایت ناکافی از سوی دولت یا نهادهای مالی: اگرچه در برخی کشورها مشوق‌های مالی برای توسعه نیروگاه‌های خورشیدی وجود دارد، اما در بسیاری از موارد این حمایت‌ها کافی نیست یا به درستی اجرا نمی‌شود.
۷٫ نگرانی‌های اجتماعی و فرهنگی: در برخی مناطق، کشاورزان ممکن است نسبت به فناوری‌های جدید و تغییرات سریع مقاوم باشند و به حفظ روش‌های سنتی کشاورزی و زندگی تمایل بیشتری داشته باشند.

بی‌اعتمادی سرمایه‌گذار و بخش خصوصی
سلیمانی نماینده کشاورزان نیشابور درباره دلایل عدم استقبال کشاورزان از احداث نیروگاه خورشیدی می‌گوید: در حال حاضر قیمت انرژی در کشورهای حوزه خلیج فارس یک ششم ایران است یعنی اگر سرمایه‌گذار در کشور قطر یا عمان با احداث نیروگاه خورشیدی برق تولید کند توسط دولت به قیمت یک سنت خریداری می‌شود اما در ایران ۶سنت توسط دولت خریداری می‌شود.
حال سؤال این‌جاست که چرا با این وجود سرمایه‌گذاران تمایل بیشتری به سرمایه‌گذاری در این کشورها دارند اما در کشور ما رغبتی وجود ندارد؟!
او می‌گوید: براساس تحقیقاتی که داشتم علت این مسئله به عملکرد مسئولان ما در گذشته برمی‌گردد که در قول‌ها و وعده‌هایشان صادق نبوده‌اند و موجب بی‌اعتمادی سرمایه‌گذار و بخش خصوصی شده‌اند.
وی با بیان اینکه پیش از این کشاورزان برای تامین برق چاه‌های کشاورزی مشکلی نداشتند گفت: قبلا برق چاه‌های آبمان را با موتورهای دیزلی تأمین می‌کردیم و تانکر ذخیره گازوئیل‌مان را هر سه تا چهار ماه پر می‌کردیم و مشکلی هم نداشتیم اما دولت به ما وعده داد که به ما برق می‌دهد و ما را ترغیب که چاه‌های آب کشاورزی را برقی کنیم و ما را راضی کرد که سیستم دیزلی را به برقی تغییر بدهیم اما پس از گذشت کمتر از یک دهه پس از آن که دولت با بحران ناترازی انرژی مواجه شد شروع به قطع کردن برق چاه‌های کشاورزی کرد و به همین خاطر دیگر کشاورزان اعتمادی به وعده‌های دولت ندارند درنتیجه رغبتی هم برای رفتن به سمت نیروگاه‌های خورشیدی ندارند.
وی درخصوص یکی دیگر از دلایل رغبت نداشتن کشاورزان به احداث نیروگاه خورشیدی گفت: این سوال برای کشاورزان مطرح است که چرا دولت با وجود مزایا و سود فراوان در این طرح خودش حاضر به احداث نیروگاه خورشیدی نیست در حالی که امروز همه کشاورزان موتور چاه‌های آبشان را به برق شبکه وصل کرده‌اند و دولت هم تعهد کرده این برق را تأمین کند؟ همچنین مجتمع فولاد خراسان که از قطع برق دچار خسارات فراون شده چرا نیروگاه خورشیدی احداث نمی‌کند؟ در حالی که احداث نیروگاه وظیفه دولت است. چه بسا پس از اینکه کشاورزان نیروگاه خورشیدی احداث کردند با به وجود آمدن مسئله‌ای دولت از خرید برق امتناع کند.
وی خاطرنشان کرد: امروز ما با مشکل دزدیدن ترانس و کابل‌های برق هم روبرو هستیم و با احداث این نیروگاه هم کشاورز نیاز به نگهبان دارد. دشت نیشابور جزو پنج دشت فوق بحرانی کشور است و باید به همین نسبت اعتباراتش هم فوق‌العاده باشد در حالی که این‌گونه نیست.

تضمینی برای تأمین برق ۲۴ساعته چاه‌های کشاورزی نیست
عربی کارشناس نیروگاه‌های خورشیدی در شرکت برق نیشابور دراین‌باره می‌گوید: نرخ خرید شرکت برق از نیروگاه‌های خورشیدی هرکیلووات ۲هزار و ۲۰۰تومان و نرخ فروش به مشترکان بخش کشاورزی ۲۰تومان است و طی چند سال گذشته هم قبض نیروگاه‌های خورشیدی به طور مرتب بدون تأخیر پرداخت شده است.
وی گفت: در حال حاضر ۲۲۲دستگاه پنل خورشیدی با قدرت یک ممیز ۶دهم مگاوات در نیشابور فعال است و جذابیت این نیروگاه‌ها به حدی است که برخی از کسانی که قبلا نیروگاه خورشیدی احداث کرده‌اند باز هم اقدام به احداث نیروگاه خورشیدی جدید می‌کنند.
وی درباره انتقاد کشاورزان درخصوص قطعی‌های برق با وجود تعهد دولت برای تأمین برق چاه‌های آب کشاورزی گفت: در قرارداد این دسته از مشترکان تضمینی برای تأمین برق ۲۴ساعته نیست.
وی درباره علت عدم استقبال کشاورزان به نیروگاه‌های خورشیدی می‌گوید: یکی از دلایل اصلی نگرانی کشاورزان در این خصوص مسئله نگهداری و مراقبت از پنل‌های خورشیدی است که برای مراقبت از آن باید نگهبان استخدام کنند و برای حل این مسئله هم عده‌ای از کشاورزان پیشنهاد احداث نیروگاه خورشیدی به صورت تجمیعی را مطرح کردند که در این مورد هم باید عمده مالکان و دارندگان چاه‌های کشاورزی توجیه بشوند که کار آسانی نیست و پیشنهاد ما هم همین است.
وی درخصوص کیفیت نیروگاه‌های خورشیدی اظهار کرد: متقاضیان نیروگاه‌های خورشیدی باید ابتدا در سامانه مهرسان ثبت‌نام کرده و از لیست پیمانکاران موجود در سامانه پیمانکار مورد نظر را انتخاب کنند و همه آنان هم مورد تأیید توانیر بوده و چک‌های آزمایشگاهی‌شان انجام شده است.
یکی دیگر از کشاورزان هم در مصاحبه با خاتون‌شرق این موضوع را مطرح کرد که شرکت برق در زمان اوج مصرف، برق نیروگاه‌های خورشیدی را به صورت رایگان دریافت می‌کند اما در عوض چاه آب کشاورزی مربوط به آن نیروگاه را در لیست قطعی‌ها قرار نداده و هزینه برق مصرفی را هم دریافت نمی‌کند.
عربی کارشناس اداره برق با تأیید این موضوع گفت: طی چهار ماه اوج مصرف از خرداد تا شهریور که روزانه حدود ۶ساعت برق‌ قطع می‌شود برق این چاه‌ها قطع نمی‌شود اما اگر هزینه قطعی برق را در طول همین مدت برای کشاورز حساب کنیم بالغ بر سه تا چهارمیلیارد می‌شود و با این حساب باز هم برای کشاورز سودآور خواهد بود.
وی گفت: صنایع پرمصرف با دیماندهای بالای یک مگاوات مانند فولاد خراسان موظف هستند در طول پنج سال به اندازه پنج درصد از مصرفشان را از طریق انرژی‌های تجدیدپذیر تامین کنند اما این دیدگاه هم وجود دارد که برخی ترجیح می‌دهند هزینه احداث نیروگاه خورشیدی را در محل‌های دیگر که برایشان سودآورتر است سرمایه‌گذاری کنند.

نیروگاه خورشیدی با درآمد ماهانه
علیرضا شیردل یکی از احداث کنندگان و بهره‌برداران نیروگاه خورشیدی که درسال ۱۳۹۹ اقدام به احداث یک نیروگاه ۱۵کیلوواتی کرده است در مصاحبه با خاتون‌شرق گفت: در حال حاضر درآمد حاصل از این نیروگاه به طور میانگین ماهیانه ۱۳میلیون تومان است که هرماه واریز می‌شود.
وی درباره افت توان نیروگاه خورشیدی پس از چند سال اظهار کرد: این موضوع صحت ندارد و توان نیروگاهی که ۶سال قبل احداث کرده‌ایم با گذشت این چند سال هیچ کاهشی نداشته است و اگر همان ابتدا زاویه نصب پنل‌های خورشیدی و احداث آن به صورت اصولی انجام شده باشد در مرور زمان با افت توان مواجه نمی‌شود.

احمد انصاری‌پور مدیرعامل شرکت سولار صنعت فیروزه تولیدکننده پنل‌های خورشیدی در مصاحبه با خاتون‌شرق درباره پنل‌های خورشیدی بی‌کیفیت موجود در بازار می‌گوید: پنل‌های خورشیدی چینی با تعرفه گمرکی پنج درصد وارد بازار شده در حالی که این حتی از تعرفه گمرکی مواد اولیه که ما وارد می‌کنیم کمتر است در صورتی مواد اولیه باید از محصول نهایی و عوارض گمرک کمتر باشد اما در این صنعت وضعیت برعکس شده و کسی هم پاسخ‌گو نیست و ما باید با جنس چینی با کیفیت و عوارض گمرکی پائین رقابت کنیم و سود فروش پنل‌های خورشیدی به شدت کاهش پیدا کرده است.
وی افزود: از سال ۱۳۹۰وارد ناترازی انرژی شده‌ایم و امروز به جایی رسیده‌ایم که ۱۷هزار مگاوات کسری برق داریم و برای جبران این کمبود با قطع برق در بخش صنعتی و کشاورزی مواجه هستیم که موجب خسارات جبران‌ناپذیری به این بخش‌ها شده است اما آن دسته از کارخانه‌ها که اقدام به احداث نیروگاه خورشیدی کنند و چاه‌های کشاورزی که از نیرگاه خورشیدی استفاده کند از شمول این قطعی برق خارج خواهند شد.
او می‌گوید: این قانون امید تازه‌ای برای شرکت‌هایی است که در زمینه انرژی‌های تجدیدپذیر فعالیت می‌کنند و در صورتی که هریک از چاه‌های کشاورزی اقدام به این کار کنند بخش قابل توجهی از ناترازی انرژی جبران خواهد شد.
نیروگاه‌های خورشیدی نه تنها نیاز امروز بلکه ضرورتی برای آینده‌ای پایدارتر هستند. افزایش سرمایه‌گذاری در این حوزه و ترویج استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، گامی کلیدی برای حفظ منابع طبیعی و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی و یکی از گام‌های اساسی برای تأمین انرژی پایدار و حفاظت از محیط زیست است.