اشاره: ساخت کارخانه فروکروم در نیشابور، طرحی صنعتی است که می‌تواند چهره اقتصادی این شهرستان را دگرگون کند؛ پروژه‌ای بزرگ در میانه کمبود سرمایه‌گذاری صنعتی در شرق کشور، که هم فرصت اشتغال‌زایی گسترده دارد و هم ایران را در تولید یکی از مواد راهبردی صنایع فولاد یک گام به خودکفایی نزدیک‌تر می‌کند. حالا نیشابور، شهری با پیشینه‌ای غنی در فرهنگ و تاریخ، در آستانه تبدیل شدن به یکی از قطب‌های تولید فروآلیاژ در کشور قرار گرفته است. اما این پروژه چه چشم‌اندازی پیش‌روی صنعت و محیط‌زیست نیشابور خواهد گشود؟

سهیل زرگین، رئیس هیأت‌مدیره شرکت صنعت بنا ماشین و شرکت فروکروم نیشابور، از مسیری سخن می‌گوید که سختی‌هایش را با شیرینی تولید و غرور ملی پشت سر گذاشته‌اند.
او می‌گوید: تولید با همه سختی‌هایش لذت‌بخش است و روزی که نخستین تولید آزمایشی با موفقیت انجام شد، احساس غرور کردیم.

پیوند صنعتی سبزوار و نیشابور
شرکت کاوندگان بنا (سهامی عام) به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت خصوصی فعال در حوزه معدن کرومیت کشور با ۱۴ پروانه بهره‌برداری در منطقه جوین، جغتای و داورزن استان خراسان رضوی فعالیت می‌کند.
وسعت معادن تحت مالکیت این مجموعه که با عنوان شرکت کرومیت کاوندگان بنا شناخته می‌شود و آغاز فعالیتش به سال ۱۳۹۴ بازمی‌گردد به حدود ۳۰۰ کیلومتر مربع می‌رسد.
سنگ‌های استخراج‌شده از این معادن عمدتاً به کشور چین صادر می‌شوند و در داخل کشور نیز مشتریان خاص خود را دارند. با این حال، برای جلوگیری از خام‌فروشی و کاهش خروج ارز از کشور، مدیران شرکت تصمیم گرفتند با احداث کارخانه فروکروم در نیشابور، زنجیره ارزش را در داخل کشور تکمیل کنند.

انتخاب نیشابور برای تاسیس کارخانه فروکروم
شرکت صنعت بنا ماشین با هدف خلق ارزش افزوده بیشتر، از سال ۱۴۰۰ اقدام به مکان‌یابی برای احداث کارخانه فروکروم کرد. نزدیکی به معادن و دسترسی مناسب به زیرساخت‌های انرژی، از جمله دلایلی بود که موجب شد شهرک صنعتی عطار نیشابور به‌عنوان بهترین گزینه انتخاب شود.
نیاز برق کارخانه حدود ۶.۹ مگاوات در ساعت برآورد شده است که با همکاری اداره صنعت، معدن و تجارت شهرستان نیشابور تأمین شده است.
زرگین از حمایت‌های دکتر سراج رئیس اداره صمت شهرستان نیشابور تقدیر و تشکر کرد.

سرمایه‌گذاری میلیاردی و احداث کارخانه در زمینی سه‌ونیم هکتاری
از سال ۱۴۰۰ مجوز ساخت کارخانه در زمینی به وسعت ۳.۵ هکتار با ۲۱ هزار متر زیربنا شامل ساختمان‌های تولیدی و اداری صادر شد.
در حال حاضر حدود ۱۳۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در این پروژه انجام شده است.
بخشی از تجهیزات این کارخانه از کشور چین وارد شده و بخش دیگر توسط صنعت داخلی تأمین شده است. یکی از موانع مهم در طول پروژه، ترک محل کار از سوی تیم نصب و راه‌اندازی چینی بود که متاسفانه بدون اطلاع پروژه را رها کردند و این مسئله باعث به تعویق افتادن بهره‌برداری از این کارخانه شد اما در ادامه با جذب نیروهای ماهر داخلی و تکیه بر دانش فنی مهندسین بومی مسیر توسعه مجدد فعال شد.

اتکا به نیروی انسانی بومی؛ یک مزیت رقابتی بی‌نظیر
یکی از مهم‌ترین افتخارات کارخانه فروکروم نیشابور، بهره‌گیری کامل از نیروی کار بومی و متخصص است. امروز همه تکنسین‌ها و نیروهای ماهر شاغل در این کارخانه از میان نیروهای توانمند نیشابور انتخاب شده‌اند.
زرگین با تأکید بر ظرفیت‌های نیروی انسانی در این منطقه می‌گوید: نیشابور از استعدادهای بالایی برخوردار است و این کارخانه می‌تواند بستر پرورش مدیران و تکنسین‌های حرفه‌ای آینده کشور باشد.

اشتغال‌زایی گسترده برای منطقه
در حال حاضر، ۱۵۰ نفر به‌صورت مستقیم در کارخانه فروکروم نیشابور مشغول به کار هستند.
با راه‌اندازی کامل خط تولید و فعالیت کارخانه به صورت چهار شیفت کاری، ظرفیت اشتغال مستقیم به ۲۵۰ نفر افزایش خواهد یافت و ۷۰۰ فرصت شغلی غیرمستقیم نیز ایجاد خواهد شد.

گام بعدی: احداث کارخانه‌های فروکروم کم‌کربن و فروسیلیکو منگنز
زرگین رئیس هیات مدیره فروکروم نیشابور از برنامه‌ شرکت برای توسعه بیشتر در این حوزه خبر می‌دهد. در صورت موافقت دستگاه‌های ذی‌ربط و تحویل ۲ قطعه زمین دیگر در مجاورت کارخانه موجود، عملیات ساخت کارخانه فروکروم کم‌کربن و فروسیلیکو منگنز نیز از سال آینده آغاز خواهد شد.
برآورد سرمایه‌گذاری مورد نیاز برای این پروژه جدید ۴ همت (هزار میلیارد تومان) است و مدیران شرکت امیدوارند بانک‌ها نیز در این مسیر پشتیبان تولید باشند.

کارخانه‌ای با تکیه بر توان داخلی، در مسیر توسعه صنایع فولادی ایران
کارخانه فروکروم نیشابور، بازوی صنعتی شرکت صنعت بنا ماشین ، گامی بلند در مسیر توسعه صنایع معدنی و فلزات کشور است. سهیل زرگین، رئیس هیأت‌مدیره شرکت صنعت بنا ماشین و شرکت فروکروم نیشابور می‌گوید: تولید با همه سختی‌هایش لذت‌بخش است. روزی که نخستین تولید آزمایشی با موفقیت انجام شد، احساس غرور کردیم.

پیوستگی زنجیره تولید؛ از معدن تا فروکروم
مواد اولیه این کارخانه به‌طور عمده از معادن کرومیت در منطقه سبزوار تأمین می‌شود؛ اما نکته قابل‌توجه اینجاست که حتی اگر تمام ظرفیت استخراج این معادن در اختیار کارخانه فروکروم نیشابور قرار گیرد، باز هم پاسخگوی نیاز کامل آن نخواهد بود. این موضوع نشان‌دهنده مقیاس بالای تولید در این کارخانه و مزیت مهم پیوستگی زنجیره تولید در این مجموعه است.

تولید سالانه ۱۲ هزار تُن فروکروم
ظرفیت تولید سالانه کارخانه فروکروم نیشابور ۱۲ هزار تن فروکروم است؛ برای رسیدن به این رقم، سالانه به بیش از ۳۰ هزار تن سنگ معدنی فروکروم نیاز است که بخشی از آن از معادن شرکت و مابقی از سایر معادن کشور تهیه می‌گردد.
هم‌اکنون نیز برای استمرار تولید، به اندازه ۶ ماه ماده اولیه در انبار کارخانه ذخیره شده و در صورت تأمین پایدار برق، حتی امکان افزایش تولید از سطح فعلی نیز وجود دارد.

فرآورده‌ها و سیاست‌های توسعه‌گرایانه
محصول اصلی این کارخانه فروکروم است و مقادیر محدودی از مواد نظیر کُک، آهک و سیلیس نیز در فرآیند تولید مصرف می‌شود.
شرکت صنعت بنا ماشین بر توسعه اقتصادی و جلوگیری از خام‌فروشی و خروج ارز از کشور تمرکز کرده است؛ رویکردی که در احداث کارخانه و تکمیل زنجیره ارزش مشهود است.

تست گرم و مسیر تولید پایدار
تست گرم کارخانه در اردیبهشت‌ماه امسال انجام شد و مرحله اولیه تولید آزمایشی با موفقیت پشت سر گذاشته شد.
زرگین توضیح می‌دهد که به دلیل ماهیت خاص کوره ذوب، فرآیند پایدارسازی تولید نزدیک به ۲ ماه زمان نیاز دارد.
با این حال، در مرحله آزمایشی با مشکل قطعی برق مواجه شدند و دستور اداره برق مبنی بر کاهش توان مصرفی به زیر یک مگاوات باعث شد روشن نگه‌داشتن کوره امکان‌پذیر نباشد.

اهمیت حیاتی استمرار انرژی برای کوره ذوب
اکنون با برطرف شدن مشکل قطعی برق، فرآیند پله‌ای ذوب کوره در جریان است؛ روندی که از دمای صفر آغاز و تا حدود ۱۷۰۰ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌یابد و حدود ۱۰ روز زمان می‌برد.
فروکروم، ماده‌ای کلیدی در تولید فولادهای آلیاژی و استیل‌های خاص است و در جهان صنعتی امروز کاربرد فراوانی دارد.
زرگین تأکید می‌کند که قطع ناگهانی برق می‌تواند خسارت‌های جبران‌ناپذیری داشته باشد و آخرین بار به‌دلیل قطع برق، بیش از ۵۰ تن مواد داخل کوره تخلیه شد و حدود ۳۰ تا ۴۰ میلیارد تومان خسارت وارد شد.
او هشدار می‌دهد که اگر توان مصرفی کارخانه به کمتر از ۵۰ درصد برسد، ممکن است بخش‌هایی از کوره ذوب به دلیل سختی فوق‌العاده بالای فروکروم دچار شکست کامل شود؛ به‌طوری‌که فقط با انفجار دینامیت قابل تخریب خواهد بود.
به همین دلیل، استمرار و ثبات در تأمین انرژی، اولویت اصلی برای تداوم تولید است و هرگونه ایراد در خط تولید باید حداکثر ظرف ۲۴ ساعت برطرف شود.

گام بلند برای توسعه صنعت استیل کشور
فروکروم نیشابور نه‌تنها یک پروژه مستقل، بلکه بخشی از یک برنامه بزرگ ملی است.
زرگین خبر می‌دهد که با راه‌اندازی کامل این کارخانه، مقدمات احداث نخستین کارخانه استیل ایران در قشم نیز اجرایی خواهد شد. این زنجیره، می‌تواند نقطه‌عطفی در تولید داخلی فولادهای آلیاژی در کشور باشد؛ صنعتی که در حال حاضر در ایران و منطقه خاورمیانه وجود ندارد.

بازدید نمایندگان و حمایت‌های وعده‌داده‌شده
در بازدید اخیر تعدادی از اعضای کمیسیون صنایع مجلس شورای اسلامی به همراه آقای مهندس رستمی نماینده نیشابور، وعده‌هایی برای حل مشکل برق این کارخانه داده شد.
امید می‌رود با استفاده از فرصت چهارماهه‌ای که فراهم شده، مجموعه بتواند به مرحله تولید تجاری برسد.

بازارهای جهانی در انتظار فروکروم نیشابور
در حال حاضر، چین به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین مشتریان محصولات این کارخانه شناخته می‌شود. همچنین کشورهایی چون روسیه، ترکیه و هلند نیز از خریداران اصلی فروکروم تولیدی نیشابور هستند.

چشم‌انداز روشن برای آینده نیشابور
مسیر شرکت صنعت بنا ماشین و کارخانه فروکروم نیشابور، نمونه‌ای از حرکت در مسیر توسعه صنعتی، اشتغال پایدار و جلوگیری از خام‌فروشی در کشور است. با تکیه بر تخصص داخلی، مدیریت کارآمد و برنامه‌ریزی استراتژیک، این مجموعه توانسته است الگویی موفق برای سرمایه‌گذاری در صنایع معدنی و تبدیلی ارائه دهد.
با رسیدن کارخانه به مرحله تولید پایدار، روند انجام سایر پروژه‌های توسعه‌ای نیز شتاب خواهد گرفت.
یکی از برنامه‌های مهم آینده این مجموعه، احداث نیروگاه خورشیدی در نیشابور است که می‌تواند سهم بسزایی در پایداری انرژی این صنعت داشته باشد و گامی در راستای توسعه پایدار و دوست‌دار محیط‌زیست باشد.
کارخانه فروکروم نیشابور، امروز نه‌فقط نماد یک سرمایه‌گذاری صنعتی، بلکه الگوی موفقی از توسعه مبتنی بر دانش بومی، حفظ منابع ملی، اشتغال‌زایی گسترده و نگاه به آینده‌ای صنعتی برای ایران است.
با حمایت نهادهای مسئول، ثبات زیرساختی و استمرار در مسیر، این پروژه می‌تواند نقشی کلیدی در تحول صنعت فولاد آلیاژی ایران ایفا کند؛ تحولی که از دل خاک سبزوار و با دستان توانمند نیشابوری‌ها آغاز شده است.

اکنون نگاه‌ها به وعده نمایندگان و مسئولان دوخته شده است؛ وعده‌ای برای رفع مشکل تأمین برق و بازگرداندن کارخانه فروکروم نیشابور به چرخه تولید. باید دید این وعده‌ها چه زمانی از سطح گفتار به عمل می‌رسند و چرخ‌های این واحد صنعتی بار دیگر به حرکت درمی‌آیند.