زهره اکبرآبادی
مربی فرهنگی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان نیشابور
دنیای نوجوانی دنیایی پر از زوایای پیدا و پنهان است. دنیایی با فراز و فرود بسیار و شگفتیهای فراوان که شناخت صحیح آن میتواند راهی فرار روی بزرگترهای متولی امور نوجوانان باز کند تا به ارائه راهکارهایی در جهت همراه ساختن نوجوانان با خود بیندیشند.
ساحت سینما و ساخت فیلمِ ویژه و برای نوجوان در این میان اهمیت بسیاری دارد. در دنیای امروز که دسترسی به انواع و اقسام رسانه ها بسیار سهل و سریع و گاه کم هزینه است، ساختن فیلمی که بتواند مخاطب نوجوان را به سینما بکشاند و حدود دو ساعت پای یک فیلم بنشاند، کار بسیار سختی است. سختی کار وقتی بیشتر رخ مینماید که سالهاست نوجوانان در سینما فراموش شدهاند؛ چه به عنوان نقش پذیر در آثار سینمایی و چه به عنوان مخاطب. نوجوان ایرانی مدتهاست که سرگردان میان سینمای بزرگسال( که حجم غالب آن را در این سالها فیلمهایی با درونمایه طنز و متاسفانه بیشتر طنزِ سخیفِ باری به هر جهت که تنها به فکر گیشه است) و سینمای کودک( با انواع و اقسام قهرمان پردازی های گاه بیهویت و ریشه که پرداختن به آن خود مجالی دیگر می طلبد) مانده است. او در حقیقت نه مخاطب واقعی فیلمهای بزرگسالی است( حتی از نوع خوب و شاخص و قابل تأمل آن) و نه حال و حوصله ی فیلمها و بیشتر پویانمایی های ساخته شده در این سالها برای کودکان را دارد، چرا که خود را بزرگتر از آن می داند که پای یک فیلم کودک بنشیند و در جادوی تصاویر غرق شود.
هر قدرعمیق تر در این بحث به کند و کاو بپردازیم، بیشتر به اهمیت کاری که سازندگان فیلمِ ویژه ی نوجوان « باغ کیانوش» کرده اند، پی می بریم.
« باغ کیانوش» برگرفته از کتابی با همین نام از انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است. پس مجموعه سازنده ، قدم اول را در انتخاب موضوع خوب و محکم برداشته اند. چرا که چاپ کتابی با تأیید کانون آن هم برای نوجوان به این سادگی ها امکان پذیر نیست و حساسیت کانون در روانه بازار کردن تولیداتش، بر همه علاقمندان حوزه کودک و نوجوان آشکار است.
داستان فیلم در زمان جنگ ایران و عراق و در فضای روستایی شکل می گیرد که نزدیک به منطقه جنگی است و از این رو عبور هواپیماهای جنگی از آسمان آن چیز عجیبی نیست.شخصیت های اصلی فیلم نوجوانانی هستند که در پی کشف برمی آیند و تصمیم می گیرند تا به کنجکاوی خود در قبال باغی که متعلق به یکی از اهالی روستا است و در مورد آن حرف و حدیث های بسیاری در بین هم ولایتی ها رایج است، بپردازند. حرفهایی که بیشتر به خرافه شبیه هستند و ساخته و پرداخته ذهن اهالی.
از این رو بچه ها تصمیم می گیرند در شرایطی که همه روستائیان درگیر جشن عروسی هستند، خود را به باغ برسانند و پرده از راز آن بردارند. این درست مصادف می شود با سقوط یک هلی کوپتر عراقی و ماجراهایی که در ادامه و با ورود بچه ها به باغ و پیدا شدن سر و کله کیانوش، صاحب باغ رخ می دهد.
داستان فیلم پر از اتفاق های پی درپی است. هنوز ماجرایی به آخر نرسیده، اتفاق تازه ای گریبانگیر شخصیت ها می شود و آنها باید در پی رهایی از دردسرهای متعددی باشند که بعضی خواسته و برخی ناخواسته برایشان ایجاد شده است. در همه این رخدادها، استفاده از خرد جمعی و تصمیم گیری گروهی است که به داد آنها می رسد؛ در کنار بهره گیری از هوش و قریحه نوجوانی.
در جای جای فیلم شاهد آن هستیم که اهالی حرف بچه ها را جدی نمی گیرند و هر قدر آنها از خطرات بوجود آمده می گویند، کسی گوشش بدهکار نیست. پس باز باید ترفندهای دیگری به کار ببندند تا موفق به همراهی بزرگترها شوند. این نکته ی مهمی است که همیشه در اندیشه نوجوانان وجود دارد و آن هم نادیده گرفته شدن از سوی بزرگترها است که نویسنده و کارگردان به خوبی به آن اشاره کرده اند.
فیلم ضرباهنگ بسیار خوبی دارد. سرعت رخدادها مورد پسند مخاطب اصلی آن است و هیچ صحنه کشدار و بی ربطی در طول فیلم نمی بینیم. نکته مهم و قابل تأمل در ساختار فیلم، استفاده بسیار خوب از پویانمایی در صحنه هایی است که ساخت آنها در واقعیت نیاز به صرف هزینه زیادی داشته است.
خصوصا صحنه های مربوط به جنگ که استفاده هوشمندانه از انیمیشن در کنار ساخت بسیار خوب و حرفه ای آن، می تواند مخاطب را همراه خود بکشاند. انیمیشنی که به تنهایی نیز می-تواند یک فیلم کوتاه در خصوص یک عملیات ایام جنگ تلقی شود.
استفاده بسیار خوب از طنز، آن هم نه به شکل خیلی رو و غلو آمیز، از دیگر جنبه های جذاب اثر است. به یاد بیاوریم صحنه ورود یکی از نوجوانان به باغ را که روی دیوار نشسته و همزمان اسلحه ای که یکی دیگر از بچه ها از خانه یکی از آشنایان برای رهایی از خطر احتمالی برداشته، شلیک می کند. کلاه سوراخ شده و در پس زمینه آن نگاه لبریز ترس شخصیت داستان را در کنار بی خیالی دوستانش ، خیلی خوب از کار درآمده است. حتی عشق های بی شیله پیله نوجوانی هم در این اثر از قلم نیفتاده اند و در ارتباط بین بچه ها به چشم می خورند. عشق هایی که به از خود گذشتگی و نجات دادن جان دیگری منتهی می شوند.
در مجموع « باغ کیانوش» تلاش بسیار خوبی است که سازندگان آن برای آشتی دادن نوجوانان با سینمایی که مختص خود آنهاست به کار برده اند.فیلم از نمونه های خوب آثار ساخته شده به تهیه کنندگی کانون به عنوان یکی از سرمایه گذاران آن در این سالهاست که از نمونه خوب و قابل اشاره دیگر آن در چند سال گذشته یعنی « یدو» هم می شود نام برد.
در میان انتشارات کانون آثار بسیار خوب و قابل اشاره ای وجود دارند که بسیار مناسب ساخته شدن اثری سینمایی هستند. معرفی بهتر و بیشتر آنها به متولیان سینمایی کشور می تواند بخش قابل توجهی از خلاء موجود در سینمای ویژه نوجوان، که همان متن مناسب است را پر کند و در سالهای بعد شاهد آثاری باشیم که علاوه بر دارا بودن جلوه های جذاب بصری، درونمایه هایی قابل توجه و متناسب با حال و هوای نوجوانی را هم دارا باشند.