چند ماهی است که خرید فیروزه خام از معادن کرمان و دامغان توسط چینی ها شروع شده و حالا صدای پایشان به نزدیکی معدن فیروزه نیشابور رسیده است.
این خبر را نایب رئیس اتحادیه صنف فیروزه و عقیق تراشان مشهد می دهد. حضور فرستاده چینی ها در بازار روستاهای اطراف معدن و خرید از کسبه محلی، قیمت ها را تا ۱۰برابر افزایش داده است.
شاید بپرسید مگر فروش به خارجی ها غیرقانونی است یا اشکالی دارد؟ غیرقانونی نیست. موضوع این است که وقتی پای ارز خارجی به میان می آید با توجه به ارزش پایین ریال، قیمت آن محصول افزایش چشمگیری پیدا می کند. حالا بدی اش چیست؟ در ظاهر افزایش قیمت و سرریز پول به جیب فروشندگان داخلی خوب است، اما درحقیقت خام فروشی اتفاق می افتد. آن هم برای محصولی که معروف به بهترین کیفیت در جهان هستیم. فیروزه به رنگ آبی آسمانی تا سبز آبی که نظیر ندارد، یعنی مزیت رقابتی. دوم کارگاه های فیروزه تراشی و انگشترسازان در استان در خطر تعطیلی قرار می گیرند.
فیروزه نیشابور متولی مشخصی ندارد. همه هستند و هیچ کس نیست. مسئولان پیشین شهرستان فیروزه که نمی خواهند نامی از آن ها آورده شود، می گویند: چینی ها واقعا زیاد شده اند؛ هم در نیشابور حضور پررنگی دارند و هم از طریق واسطه ها سنگ ها را جمع می کنند و می برند. از سال های گذشته یکی از معضلات جدی، همین خام فروشی و خروج بی ضابطه فیروزه بوده است.
یک سؤال مشخص، در شرایط فعلی چه کسی باید بازار را مدیریت کند. محمد اسماعیل نصرآبادی، فرماندار شهرستان فیروزه، درباره وضعیت بازار این گوهرسنگ اظهار بی اطلاعی می کند و می گوید: قیمت همه چیز افزایش داشته است. او درباره حضور چینی ها یا وضعیت کلی بازار فیروزه اطلاعی ندارد.
روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی و صنایع دستی خراسان رضوی این طور پاسخ می دهد که  اداره کل در بخشی از این چرخه، مصرف کننده آن سنگ است و از هنرمندانی که از این سنگ استفاده می کنند حمایت می کند.
محمد توکلی، معاون امور معادن و صنایع معدنی اداره کل صنعت معدن و تجارت خراسان رضوی، شماره مدیرعامل معدن فیروزه را می دهد و می گوید: این معاونت در بخش فنی معادن فعالیت دارد.

۲۰میلیارد تومان صادرات از مبادی قانونی
بررسی اطلاعات گمرک نشان می دهد که از همه انواع فیروزه ایرانی در سال گذشته حدود ۴هزار کیلوگرم صادر شده است. این سنگ به صورت طبیعی و کارنشده صادر شده است. ارزش ریالی صادرات این سنگ حدود ۲۰میلیارد تومان و ارزش دلاری آن حدود ۴۱۶هزار دلار بوده است، یعنی هر کیلوگرم ۱۰۴دلار.

شرط مزایده، ایرانی بودن است
حامد فضلیانی، مدیر عامل معدن فیروزه نیشابور است. او می گوید برای فروش سنگ خام فیروزه مزایده برگزار می شود و یک شرط برای ورود به حراجی داریم و اینکه فقط به ایرانی ها می فروشیم.
مدیرعامل معدن فیروزه نیشابور در پاسخ به اینکه این گوهرسنگ چه میزان افزایش قیمت داشته است توضیح می دهد: نسبت به سال گذشته که همه چیز افزایش قیمت داشته است نمی توانیم انتظار داشته باشیم که قیمت فیروزه ثابت باشد. فیروزه در قیمت فروش معدن حدود ۲۵درصد افزایش داشته است.
فضلیانی ادامه می دهد: در شهرستان فیروزه ۴۸۰نفر عضو اتحادیه فیروزه تراش داریم و عده ای هم هستند که عضو این اتحادیه نیستند. هیچ جا آماری ندارد که چه کسی با چه کسانی معامله می کند. از طرفی بازار با بگیروببند اصلاح نمی شود. باید بازار را جوری قوی کنیم که نیاز به فروش خام نباشد.
او می افزاید: تا ۱۰سال پیش فیروزه آمریکایی برای تراش خوردن به ایران می آمد، اما ورود آن ممنوع شد. با اینکه همه دنیا صادرات خام را ممنوع می کنند، نه واردات. اکنون یک سال است این قانون برداشته شده است، اما دیگر استقبالی نمی شود.
به گفته فضلیانی مدیریت بازار گوهرسنگ ها بین دستگاهی است و متولی مشخصی ندارد.

خطر چینی ها
چینی ها پیش از این نیز بازار فیروزه نیشابور را به خطر می انداختند. سال ها قبل خبرهایی درباره ورود قاچاقی فیروزه چینی به جای فیروزه اصل نیشابور به بازار به گوش می رسید. این موضوع باعث می شد که نام و جایگاه فیروزه نیشابور به خطر بیفتد.
چین در سال۲۰۲۵ یکی از بزرگ ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان فیروزه در جهان است. حجم تولید چین به حدی است که بخش زیادی از نیاز بازار جهانی را تأمین می کند و این کشور درحال تثبیت موقعیت خود به عنوان تأمین کننده اصلی سنگ فیروزه است.

نقش چینی‌ها در بازار جهانی
صادرات فیروزه از چین نیز چشمگیر است؛ در سال های اخیر بیش از ۶۵۰محموله به کشورهای مختلف صادر شده است که ایالات متحده، ویتنام و پاکستان جزو اصلی ترین مقاصد هستند. این صادرات عمدتا برای صنایع جواهرسازی و مصنوعات نقره ای استفاده می شود و به دلیل حجم زیاد تولید، قیمت فیروزه در بازارهای جهانی تحت تأثیر چین تعیین می شود. این موضوع برای ایران چه خطری دارد؟ چین، هم معدن دارد و هم تولید داخلی، اما فیروزه ایرانی (به ویژه نیشابور) کیفیت بهتری دارد و رنگ های خاص آن باعث بالارفتن ارزش آن در بازارهای جهانی می شود. از یک طرف فیروزه ایرانی با کیفیت بهتر و رنگ های خاص، توجه تاجران خارجی به ویژه چینی ها را جلب می کند و باعث خروج سنگ خام و افزایش قاچاق می شود. از سوی دیگر، وابستگی قیمت داخلی به تقاضای خارجی و نرخ ارز، نوسانات شدید و فشار اقتصادی را بر کارگاه های تراش و انگشترسازی کوچک و متوسط ایجاد می کند. این شرایط تهدیدی برای ثبات بازار داخلی و بهره برداری پایدار از معادن فیروزه ایران محسوب می شود.
فیروزه و فیروزه تراشی سال هاست در خطر است.
در شهر جهانی گوهرسنگ ها با چند متولی، بدون سرپرستی یکپارچه. فیروزه در خطر است؛ خطر دلالان که روزی افغانستانی بودند و امروز چینی. خطر خام فروشی، از دست دادن بازارهای هدف، قاچاق، افزایش افسار گسیخته قیمت ها، تعطیلی کارگاه های فیروزه تراشی و…  / شهر آرا